Złe samopoczucie po szczepieniu jest normalne? Do niedawna powszechnie akceptowano, że gorączka, biegunka i wymioty po szczepieniu są normalne, co wskazuje, że organizm walczy z osłabionym wirusem.. Nowoczesne szczepionki nie powinny mieć takiego efektu ubocznego, a jeśli tak, to szczeniak jest naprawdę zły. Jedynym efektem ubocznym
Pełna wersja artykułu dostępna jest w „Medycynie Praktycznej-Szczepieniach” 2/2016, s. 31-45. Komentarz dr n. med. Hanna CzajkaPoradnia Chorób Zakaźnych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym im. św. Ludwika w Krakowie Biorąc pod uwagę liczbę szczepień wykonywanych powszechnie u noworodków, niemowląt i dzieci na całym świecie, reakcja anafilaktyczna (wstrząs anafilaktyczny) jest bardzo rzadkim niepożądanym odczynem poszczepiennym (NOP). Ryzyko wystąpienia tego rodzaju NOP wzbudza jednak zrozumiałe obawy zarówno rodziców szczepionych dzieci, jak i pracowników ochrony zdrowia wykonujących szczepienia. Przedstawione w komentowanym artykule zalecenia i wytyczne są przeznaczone dla pracowników ochrony zdrowia realizujących szczepienia w poradniach pediatrycznych i gabinetach szkolnych na terenie Belgii, ale mogą stanowić cenne źródło wiedzy także dla lekarzy i pielęgniarek szczepiących dzieci w Polsce. Według danych australijskich wstrząs anafilaktyczny stanowiący NOP występuje u 1–3 osób/1 000 000 W Stanach Zjednoczonych, zgodnie z danymi opublikowanymi w 2003 roku, ryzyko wystąpienia tego typu reakcji w latach 1991–1997 oceniano na 0,65/1000 000 dawek, a w latach 2009–2011 na 1,31/1000 000 Zgodnie z publikacjami Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego–Państwowego Zakładu Higieny w latach 2013 i 2014 w Polsce odnotowano po dwa przypadki NOP w postaci reakcji anafilaktycznej, co świadczy o małym ryzyku jej Jednak ze względu na brak danych dotyczących liczby podanych dawek szczepionek nie można dokładnie ustalić częstości występowania tego rodzaju NOP w naszym kraju. Reakcja anafilaktyczna jest stanem nagłego zagrożenia życia i wymaga natychmiastowego rozpoczęcia leczenia. Powszechne szczepienie całej populacji dzieci narzuca zatem konieczność opracowania i wdrożenia odpowiednich procedur, właściwego przeszkolenia personelu realizującego te zabiegi medyczne, a także odpowiedniego wyposażenia punktów (gabinetów) szczepień. Autorzy komentowanego artykułu przytoczyli powszechnie akceptowaną definicję „anafilaksji” opracowaną przez Brighton Collaboration, a także wymienili leki przeznaczone do stosowania w razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego wraz z określeniem zasad ich przechowywania i dawkowania. Obowiązujące w Polsce przepisy prawa nakładają także na podmioty realizujące szczepienia ochronne preparatami zakupionymi z budżetu Państwa w ramach umów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia obowiązek odpowiedniego przechowywania szczepionek i odpowiedniego wyposażenia punktu (gabinetu) szczepień. Każdy świadczeniodawca wykonujący szczepienia musi zatem posiadać zestaw do udzielania pierwszej pomocy oraz zestaw przeciwwstrząsowy. Zestaw do udzielania pierwszej pomocy obejmuje: rurkę ustno-gardłową, maskę twarzową, worek samorozprężalny, igły, wenflony, płyny infuzyjne i środki opatrunkowe (bandaż, gaza, gaziki), aparat do pomiaru ciśnienia krwi z kompletem mankietów dla dzieci i dorosłych oraz stetoskop. W skład zestawu przeciwwstrząsowego wykorzystywanego przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wchodzą: woda do wstrzyknięć (aqua pro iniectione) – rozpuszczalnik do sporządzania leków podawanych pozajelitowo, amiodaron (amiodaroni hydrochloridum) 50 mg/ml – roztwór do wstrzykiwań, dopamina (dopaminum) 40 mg/ml – roztwór do infuzji, adrenalina (adrenalinum) 300 µg/0,3 ml lub 1 mg/ml – roztwór do wstrzykiwań, furosemid (furosemidum) 10 mg/ml – roztwór do wstrzykiwań, glukoza (glucosum) 20 lub 40% – roztwór do wstrzykiwań, nitrogliceryna (glyceroli trinitras) 0,4 mg/dawkę – aerozol podjęzykowy, hydrokortyzon (hydrocortisonum hemisuccinatum) 250 mg – proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań lub infuzji, lub odpowiedniki terapeutyczne, lidokaina (lidocaini hydrochloridum) 2% – roztwór do wstrzykiwań, metamizol (metamizolum natricum) 500 mg/ml – roztwór do wstrzykiwań, chlorek sodu (natrii chloridum) 0,9% – roztwór do wstrzykiwań, wodorowęglan sodu (natrii hydrocarbonas) 84 mg/ml – roztwór do wstrzykiwań dożylnych, salbutamol (salbutamoli sulfas) 0,5 mg/ml – roztwór do wstrzykiwań, płyny infuzyjne: glukoza (glucosum) 5% – roztwór do infuzji, chlorek sodu (natrii chloridum) 0,9% – roztwór do infuzji, roztwór Ringera (natrii chloridum + kalii chloridum + calcii chloridum dihydricum) 8,6 mg + 0,3 mg + 0,33 mg/ml – roztwór do infuzji dożylnych. Zestaw przeciwwstrząsowy wykorzystywany przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej stanowi obowiązkowe wyposażenie podmiotu udzielającego świadczenia z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, jakimi są szczepienia ochronne. Niezależnie od właściwego wyposażenia gabinetu szczepień, zgodnie z art. 17 ust. 6 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, osoby realizujące opisywane świadczenia muszą posiadać kwalifikacje wskazane w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 18 sierpnia 2011 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych. Zgodnie z § 6 tego Rozporządzenia osoby przeprowadzające obowiązkowe szczepienia ochronne muszą odbyć w ramach doskonalenia zawodowego kurs lub szkolenie w zakresie szczepień ochronnych i uzyskać dokument potwierdzający ukończenie tego kursu lub szkolenia, względnie dysponować specjalizacją, której ramowy program kształcenia podyplomowego obejmował problematykę szczepień ochronnych na podstawie przepisów o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz przepisów o zawodach pielęgniarki i położnej. Należy także podkreślić, że zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce, wykonując szczepienia poza systemem powszechnego obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego w ramach indywidualnej lub grupowej praktyki lekarskiej, należy zapewnić zarówno odpowiednie warunki łańcucha chłodniczego, jak i wyposażyć gabinet w zestaw przeciwwstrząsowy (p. powyżej). Lekarze oraz zatrudniane przez nich pielęgniarki muszą także posiadać kwalifikacje zgodne z przytoczonymi przepisami. Bezpieczeństwo szczepień zależy także od wywiadu lekarskiego zebranego podczas wizyty kwalifikacyjnej, obejmującego ewentualne reakcje alergiczne w przeszłości. Znaczenie tego problemu obrazują dane amerykańskie, zgodnie z którymi u 85% osób z anafilaksją (klasyfikowaną zgodnie z definicją Brighton Collaboration według stopni 1 i 2) stwierdzono choroby alergiczne w wywiadzie. U 3 z 33 pacjentów stwierdzono anafilaksję w przeszłości, u 16 rozpoznano astmę, a u pozostałych alergię na pokarmy, alergię skórną lub reakcje alergiczne związane z W komentowanym artykule Czytelnik znajdzie bardzo przydatne w codziennej praktyce przykłady pytań, które mogą stanowić wytyczne dla odpowiedniej kwalifikacji do szczepień i ograniczyć ryzyko wystąpienia anafilaksji. Ważne jest także, aby lekarz się zapoznał z charakterystyką każdego produktu leczniczego w celu ustalenia ich składu oraz wyboru odpowiedniej szczepionki (np. w przypadku szczepienia przeciwko HPV osoby uczulonej na drożdże można wybrać produkt, który nie zawiera tego składnika). Na podstawie danych z wywiadu należy także wskazać optymalny czas obserwacji po szczepieniu w warunkach ambulatoryjnych lub w skrajnych przypadkach prowadzić szczepienia w warunkach szpitalnych. Standardowa ambulatoryjna obserwacja powinna trwać około 20–30 minut po podaniu szczepionki, a w sytuacjach wymagających szczególnej ostrożności, według lekarzy włoskich, okres ten należy wydłużyć do 60 Kwalifikując dzieci do szczepień na podstawie wywiadu w kierunku reakcji alergicznych, w niektórych przypadkach obserwację należy wydłużyć do około 4 godzin, a w sytuacjach szczególnych zalecić całodobową obserwację w warunkach szpitalnych. Uzasadnieniem takiego postępowania mogą być przytoczone wcześniej dane amerykańskie, z których wynika, że na 33 przypadki anafilaksji związanej ze szczepieniem, w 8 reakcja ta wystąpiła w ciągu 30 minut, w kolejnych 8 przypadkach w ciągu 30 minut do 3 godzin, w 10 przypadkach po upływie 2–4 godzin, a w 3 przypadkach 4–20 godzin po szczepieniu. Podobnie jak w innych krajach, także w Polsce największe obawy pacjentów z alergią na białko jaja kurzego budzi podawanie szczepionki MMR. W większości są to obawy nieuzasadnione i nie wymagające szczególnego postępowania. Choć reakcje anafilaktyczne zdarzają się także po podaniu szczepionki MMR, to częściej występują one po szczepionce inaktywowanej przeciwko grypie lub po W Polsce w 2014 roku anafilaksja wystąpiła po podaniu szczepienia przeciwko tężcowi i błonicy (Td) oraz po podaniu szczepionki przeciwko WZW typu B. Należy podkreślić, że wprawdzie reakcja anafilaktyczna może wystąpić po podaniu każdej szczepionki, jednak zdarza się to sporadycznie. Piśmiennictwo: 1. Immunisation Advisory Centre – University of Auckland: Anaphylaxis and vaccination for health professionals – ALL-HP-0209. March 2010 2. Bohlke K., Davis Marcy i wsp.: Risk of anaphylaxis after vaccination of children and adolscents. Pediatrics, 2003; 112 (4): 815–820 3. McNeil Wientraub Duffy J. i wsp.: Risk of anaphylaxis after vaccination in children and adults. J. Allergy Clin. Immunol., 2016; 137 (3): 868–877 4. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego–Państwowy Zakład Higieny – Zakład Epidemiologii – Główny Inspektorat Sanitarny – Departament Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi. Szczepienia ochronne w Polsce w 2013 roku – Warszawa, 2014 5. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego–Państwowy Zakład Higieny – Zakład Epidemiologii – Główny Inspektorat Sanitarny – Departament Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi. Szczepienia ochronne w Polsce w 2014 roku – Warszawa, 2015 6. Franceschini F., Bottau P., Caimmi S. i wsp.: Vaccination in children with allergy to non active vaccine components. Clin. Transl. Med., 2015; 4: 3
Podsumowując aktualną wiedzę trzeba uznać, że rzeczywistym bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepień są jedynie ciężkie reakcje alergiczne (np. wstrząs anafilaktyczny) po podaniu poprzedniej dawki szczepionki lub po jakimkolwiek jej składniku, natomiast immunoterapia swoista generalnie nie stanowi przeciwwskazania do szczepień i
Temat wstrząsu anafilaktycznego pojawia się często w kontekście szczepionek. Czym on jednak jest i jaki ma związek ze szczepieniami na Covid-19? Odpowiadamy. Zarówno w Polsce, jak i w znacznej części innych państw na świecie, rozpoczęto już intensywny proces szczepienia obywateli przeciwko Covid-19. Choroba, która od miesięcy sieje spustoszenie na świecie bynajmniej nie jest jednak w odwrocie, co pokazują choćby codzienne raporty na temat ilości zachorowań i zgonów, mających miejsce z jej przyczyny. Tym bardziej istotne jest szczepienie się i dalsze przestrzeganie restrykcji oraz obostrzeń sanitarnych. Wielu ludzi obawia się jednak wystąpienia potencjalnych skutków ubocznych w wyniku przyjęcia szczepionek (więcej na ten temat znajdziecie tutaj). Choć statystycznie prawdopodobieństwo pojawienia się takowych jest niewielkie, to jednak możliwość taka istnieje i należy podchodzić do tego tematu rozsądnie. Czym jest wstrząs anafilaktyczny? Wstrząs anafilaktyczny (inaczej anafilaksja) jest jednym z najczęściej pojawiających się, w kontekście efektów ubocznych szczepień na Covid-19, określeń. Czym on właściwie jest? Najprościej rzecz ujmując, jest to ostra reakcja alergiczna organizmu, pojawiająca się w przypadku styczności z konkretnym alergenem. Potrafi on być bardzo niebezpieczny nie tylko dla zdrowia, ale także dla życia człowieka a spóźniona reakcja na jego wystąpienie może skutkować nawet śmiercią. Lista potencjalnych alergenów jest bardzo duża, a możliwość wystąpienia reakcji alergicznej oraz jej natężenie są bardzo indywidualne i uzależnione od organizmu danej osoby. Zobacz również:Skutki uboczne szczepionek na COVID-19 [ Nawet orzeszki mogą wywołać anafilaksję Na szczytach list najpowszechniejszych alergenów znajdują się orzechy, owoce morza, kurz czy produkty mleczne. Jednak alergenem może być niemal wszystko, łącznie z substancjami chemicznymi wchodzącymi w skład leków. Podobnie jest w przypadku takich środków farmaceutycznych, jak szczepionki i podawane przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 preparaty nie są tu wyjątkiem. Co można zrobić, aby nie dostać wstrząsu anafilaktycznego po szczepieniu? Właściwie, zakres naszych możliwości jest bardzo ograniczony. Problem z alergiami jest bowiem taki, że wykrywa się je dopiero w momencie wystąpienia reakcji alergicznej, która w skrajnych przypadkach przybiera formę wstrząsu anafilaktycznego. Dopiero to jest zazwyczaj przesłanką do przeprowadzenia odpowiednich badań. Jeśli więc do tej pory nie stwierdzono u nas wrażliwości na jakieś substancje to albo nie jesteśmy na nie uczuleni, albo nie mieliśmy jeszcze z nimi styczności, przez co alergia się nie ujawniła. Tak czy inaczej, nie możemy nic zdziałać i mieć nadzieję, że jednak nasz organizm nie zareaguje negatywnie na skład szczepionki na Covid-19. Najważniejsze, to sprawdzić skład szczepionki Sprawa wygląda trochę inaczej w przypadku osób ze zdjagnozowaną alergią na poszczególne związki. Powinny one wnikliwie sprawdzić skład poszczególnych, aplikowanych szczepionek na SARS-CoV-2 (Pfizer, Moderna, AstraZeneca). Jeśli rozpoznano u nas nadwrażliwość na którykolwiek ze składników, w żadnym wypadku nie powinniśmy zachowywać tej informacji dla siebie ani przyjmować danej szczepionki. Należy o tym fakcie niezwłocznie poinformować podczas rejestrowania terminu szczepień. Jeśli tylko będzie to możliwe, zostaniemy skierowani do przyjęcia konkretnego, nie zawierającego szkodliwych dla nas związków preparatu. Anafilaksja podczas szczepienia na Covid-19 – jak się zachować i co się z tym wiąże? Ewentualne wystąpienie reakcji alergicznej na szczepionkę na koronawirusa, a także potencjalny wstrząs anafilaktyczny, powinny wystąpić w krótkim czasie od podania preparatu. Z tego właśnie względu, po iniekcji substancją przeciw wirusowi SARS-CoV-2 zalecane jest pozostanie na terenie placówki jeszcze przez przynajmniej pół godziny od zastrzyku. Ma to na celu umożliwienie obserwacji pacjenta pod kontem zaistnienia negatywnych reakcji organizmu na szczepionkę. Jeśli w tym czasie poczujemy, że dzieje się z nami coś złego lub odstającego od normalnego samopoczucia, powinniśmy niezwłocznie poinformować o tym kogoś z obsługi punktu szczepień. O ile zdarzenie będzie wynikiem wystąpienia uczulenia, to możliwe, że wystarczą środki odczulające. W przypadku wystąpienia jednak wstrząsu anafilaktycznego, prawdopodobnie konieczna będzie hospitalizacja, tym jednak zajmie się personel. Narodowy Program Szczepień a wstrząs anafilaktyczny W ramach Narodowego Programu Szczepień planowane jest utworzenie specjalnego Funduszu Kompensacyjnego, w ramach którego będą wypłacane odszkodowania dla osób, u których wystąpiły negatywne skutki uboczne zastosowanych szczepionek na koronawirusa. Potencjalne odszkodowania będą wynosić od 10 do nawet 100 tyś. złotych, a ubiegać się o nie można w dwóch przypadkach: Wystąpienia silnego wstrząsu anafilaktycznego (wymagającego co najmniej 14 dni hospitalizacji)Pojawienia się innych efektów ubocznych, w wyniku których konieczna będzie hospitalizacja przez okres minimum 14 dni. Wysokość odszkodowania uzależniona będzie od stopnia natężenia zaistniałych skutków negatywnych szczepienia. Nie powinniśmy się jednak nadmiernie zamartwiać, ponieważ ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego u osoby, u której nie wykryto wcześniej nadwrażliwości na jakiś składnik szczepionki, jest naprawdę niewielkie. W trakcie 250 tys. iniekcji, przeprowadzonych dotychczas na terenie Polski, coś takiego spotkało zaledwie jedną osobę. Znacznie większe jest więc ryzyko zakażenia koronawirusem i wystąpienia skutków ubocznych zachorowania na Covid-19. Aktualizacja [ Zbadano dokładniej przypadki wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego wskutek iniekcji preparatami Pfizera i Moderny. Obecne obserwacje są o tyle wymierne, że już wiele osób zostało zaszczepionych tymi substancjami, więc było też znacznie większe grono osób do sprawdzenia, które w tym wypadku obejmowało szczepienia na terenie Stanów Zjednoczonych przeprowadzone w okresie od 14 grudnia 2020r. do 18 stycznia 2021r. Jak wynika z informacji opublikowanych na łamach JAMA Insights, wśród prawie 10 milionów pacjentów, którzy otrzymali preparat Pfizera, zarejestrowano zaledwie 47 przypadków wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. W przypadku substancji Moderny natomiast, sprawdzono ponad 7,5 miliona osób, z czego pojawiło się 19 takich sytuacji. W ujawnionym raporcie zaznaczono także, że wstrząs anafilaktyczny wskutek szczepienia przeciw koronawirusowi, w przypadku Pfizera i Moderny występuje około 10 minut po iniekcji.

Karanbir Cheema cierpiał na silną alergię. 13-latek był uczulony m.in. na nabiał. Pewnego razu kolega dla żartu rzucił w chłopca serem. Niewinna zabawa skończyła się tragicznie. Na skutek kontaktu z alergenem, dziecko dostało wstrząsu anafilaktycznego. Nieprzytomny trafił do szpitala, gdzie zmarł po 10 dniach.

Fot. Fotolia Zanotowany wcześniej u pacjenta wstrząs anafilaktyczny na składniki szczepionki przeciw COVID-19 lub po podaniu jej pierwszej dawki jest przeciwskazaniem do szczepienia – podkreśliła dr hab. n. med. Ewa Augustynowicz z Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP-PZH."Osoby, u których takie reakcje wystąpiły nie powinny być szczepione przeciw COVID-19 ze względu na zbyt duże ryzyko wystąpienia tego ciężkiego działania niepożądanego. Taka wiedza wynikała z oceny badań klinicznych, na których podstawie szczepionka została dopuszczona do obrotu" – powiedziała ekspertka z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny. Zaznaczyła, że eksperci ostrożnie podchodzą również do sytuacji notowanego w przeszłości wstrząsu anafilaktycznego, który wystąpił nie tylko po podaniu szczepionki, ale także po zażyciu lekarstwa czy pokarmu. "Wynika to z kilku ciężkich reakcji anafilaktycznych po podaniu szczepionki mRNA przeciw COVID-19 u pacjentów, którzy byli już szczepieni w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych" – zaznaczyła dr Augustynowicz. "Sygnały te wywołały szybką reakcję urzędów rejestracyjnych oraz zespołów eksperckich, które zalecają zachowanie w takich sytuacjach szczególnej ostrożności i przypominają zespołom szczepiącym, że powinny być, podobnie jak przy dotychczas stosowanych szczepieniach, przygotowane na wystąpienie bardzo rzadkiej ciężkiej reakcji alergicznej po szczepieniu" – dodała. Przypomniała też, że w przypadku szczepionki mRNA przeciw COVID-19 firm Pfizer i BioNTech nie wykazano ciężkich działań niepożądanych na etapie badań klinicznych, którym poddano prawie 44 tys. ochotników. Zaszczepiono wtedy prawie 22 tys. osób (grupa badana). Badanie jest prowadzone w grupie badanej i w grupie kontrolnej. "Być może wynikało to stąd, że w badaniu nie uczestniczyły osoby z historią anafilaksji w wywiadzie. Takie były założenia badania klinicznego. Natomiast praktyka pokazała, że w ramach realizowanego programu szczepień wystąpiły pojedyncze przypadki reakcji anafilaktycznej" – przyznała. Ekspertka podkreśliła, że alergolodzy i immunolodzy pracują, aby wykryć rzeczywistą przyczynę występowania reakcji anafilaktycznych. Doprecyzowują również zalecenia dotyczące procesu kwalifikacji do szczepienia, aby zachować wszystkie środki ostrożności, które zminimalizują ryzyko wystąpienia takich reakcji. Wydano zalecenie, aby szczepionki nie podawać osobom, u których kiedykolwiek po zaaplikowaniu szczepionki, leku czy pokarmu wystąpiła taka reakcja. Zauważyła, że prawdopodobną przyczyną występowania tej reakcji jest glikol polietylenowy (PEG) – substancja pomocnicza i składnik nanocząsteczki lipidowej, która w szczepionce mRNA pełni rolę ochronną i transportową. Dzięki niej mRNA nie ulega od razu degradacji i dostaje się do komórek, gdzie może zachodzić synteza białka S, czyli właściwego antygenu w tej szczepionce. Dodała, że doświadczenia dotyczące szczepionek na świecie pokazują, że prawdopodobieństwo wystąpienie ciężkiej reakcji anafilaktycznej to jeden na 1-1,3 mln podanych dawek szczepionki. Pokreśliła, że w przypadku tej konkretnej szczepionki firm Pfizer i BioNTech tylu zaszczepionych osób jeszcze nie ma, by wysnuwać daleko idące wnioski. "Prawda jest taka – i to dotyczy każdej bez wyjątku szczepionki – że dopiero, gdy wprowadzamy szczepionkę na rynek i podajemy setkom tysięcy, a nawet milionom osób, jesteśmy w stanie wychwycić najrzadsze niepożądane działania" – powiedziała. Zauważyła, że liczebność badania klinicznego (prawie 44 tys. osób) jest porównywalna, a nawet wyższa niż wynosi średnia, bo zazwyczaj badania kliniczne obejmują około 30 tys. "To duża próba" – zaznaczyła. Dodała, że założeniem producentów było otrzymanie takiej szczepionki, która pozwoliłaby na zaszczepienie jak największej liczby osób w różnym wieku, również starszych i tych z chorobami towarzyszącymi. "Szczepionka, co prawda nie była podawana w badaniach klinicznych ani kobietom w ciąży ani kobietom karmiącym, ale to nie powinno nas dziwić. W takich grupach badań klinicznych nie prowadzi się" – wyjaśniła. Jednocześnie zaakcentowała, że musimy poczekać aż będziemy mieli informacje na temat bezpieczeństwa szczepień w tej grupie. "Eksperci amerykańscy twierdzą np. że decyzja o szczepieniach w tych grupach powinna być podejmowana indywidualnie i tak się dzieje. Na szczepienie w okresie ciąży lub w okresie karmienia decydują się np. lekarki lub pielęgniarki, które z racji swojej pracy narażone są na COVID-19. U nich korzyść ze szczepienia, nawet przy braku pełnych danych, jest dużo wyższa niż ryzyko" – stwierdziła. Ekspertka przypomniała również, że z badań klinicznych wynika, że szczepionka jest skuteczna w 95 proc. i w takim stopniu chroni osobę zaszczepioną przed wystąpieniem choroby COVID-19. "To bardzo wysoka skuteczność – porównywalna do szczepionki przeciw odrze, której skuteczność po dwóch dawkach wynosi 97-99 proc. i należy do najskuteczniejszych w historii szczepień" – powiedziała. Zauważyła, że o bezpieczeństwie szczepionki świadczy to, że została sprawdzona na wszystkich wymaganych etapach badań, a następnie zarejestrowana, czyli oceniona przez ekspertów instytucji, które odpowiadają za dopuszczanie produktów leczniczych do obrotu. "Jeśli mamy pozytywną ocenę Europejskiej Agencji Leków, to oznacza, że mamy bezpieczną szczepionkę. To znaczy, że w restrykcyjnych badaniach wykazano, że korzyści wynikające ze stosowanie szczepionki są wielokrotnie wyższe niż ryzyko" – zaznaczyła. Dr hab. Augustynowicz zastrzegała, że za wcześnie, aby formułować opinię, czy szczepionka będzie działać na nową odmianę wirusa. Zauważyła, że organizm osoby zaszczepionej wytwarza przeciwciała przeciw wielu różnym elementom białka S koronawirusa. "Mutacja dotyczy tylko niektórych z nich, więc z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że przeciwciała neutralizujące wytwarzane po szczepieniu będą działać również na tego nowego wirusa" – podsumowała.(PAP) Autorka: Klaudia Torchała tor/ joz/ CO TO JEST? WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY Anafilaksja - inaczej wstrząs anafilaktyczny to szybko rozwijająca się i zagrażająca życiu reakcja alergiczna. Kinga Basińska & Ola Ziarek PRZYCZYNY I OBJAWY alergeny wziewne leki szczepionka i surowica pokarmy i dodatki jady owadów inne - Osoby, u których takie reakcje wystąpiły nie powinny być szczepione przeciw COVID-19 ze względu na zbyt duże ryzyko wystąpienia tego ciężkiego działania niepożądanego. Taka wiedza wynikała z oceny badań klinicznych, na których podstawie szczepionka została dopuszczona do obrotu - powiedziała ekspertka z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny. Zaznaczyła, że eksperci ostrożnie podchodzą również do sytuacji notowanego w przeszłości wstrząsu anafilaktycznego, który wystąpił nie tylko po podaniu szczepionki, ale także po zażyciu lekarstwa czy pokarmu. - Wynika to z kilku ciężkich reakcji anafilaktycznych po podaniu szczepionki mRNA przeciw COVID-19 u pacjentów, którzy byli już szczepieni w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych - zaznaczyła dr Augustynowicz. - Sygnały te wywołały szybką reakcję urzędów rejestracyjnych oraz zespołów eksperckich, które zalecają zachowanie w takich sytuacjach szczególnej ostrożności i przypominają zespołom szczepiącym, że powinny być, podobnie jak przy dotychczas stosowanych szczepieniach, przygotowane na wystąpienie bardzo rzadkiej ciężkiej reakcji alergicznej po szczepieniu - dodała. Przypomniała też, że w przypadku szczepionki mRNA przeciw COVID-19 firm Pfizer i BioNTech nie wykazano ciężkich działań niepożądanych na etapie badań klinicznych, którym poddano prawie 44 tys. ochotników. Zaszczepiono wtedy prawie 22 tys. osób (grupa badana). Badanie jest prowadzone w grupie badanej i w grupie kontrolnej. - Być może wynikało to stąd, że w badaniu nie uczestniczyły osoby z historią anafilaksji w wywiadzie. Takie były założenia badania klinicznego. Natomiast praktyka pokazała, że w ramach realizowanego programu szczepień wystąpiły pojedyncze przypadki reakcji anafilaktycznej - przyznała. Ekspertka podkreśliła, że alergolodzy i immunolodzy pracują, aby wykryć rzeczywistą przyczynę występowania reakcji anafilaktycznych. Doprecyzowują również zalecenia dotyczące procesu kwalifikacji do szczepienia, aby zachować wszystkie środki ostrożności, które zminimalizują ryzyko wystąpienia takich reakcji. Wydano zalecenie, aby szczepionki nie podawać osobom, u których kiedykolwiek po zaaplikowaniu szczepionki, leku czy pokarmu wystąpiła taka reakcja. Zauważyła, że prawdopodobną przyczyną występowania tej reakcji jest glikol polietylenowy (PEG) - substancja pomocnicza i składnik nanocząsteczki lipidowej, która w szczepionce mRNA pełni rolę ochronną i transportową. Dzięki niej mRNA nie ulega od razu degradacji i dostaje się do komórek, gdzie może zachodzić synteza białka S, czyli właściwego antygenu w tej szczepionce. Dodała, że doświadczenia dotyczące szczepionek na świecie pokazują, że prawdopodobieństwo wystąpienie ciężkiej reakcji anafilaktycznej to jeden na 1-1,3 mln podanych dawek szczepionki. Pokreśliła, że w przypadku tej konkretnej szczepionki firm Pfizer i BioNTech tylu zaszczepionych osób jeszcze nie ma, by wysnuwać daleko idące wnioski. - Prawda jest taka - i to dotyczy każdej bez wyjątku szczepionki - że dopiero, gdy wprowadzamy szczepionkę na rynek i podajemy setkom tysięcy, a nawet milionom osób, jesteśmy w stanie wychwycić najrzadsze niepożądane działania - powiedziała. Zauważyła, że liczebność badania klinicznego (prawie 44 tys. osób) jest porównywalna, a nawet wyższa niż wynosi średnia, bo zazwyczaj badania kliniczne obejmują około 30 tys. - To duża próba - zaznaczyła. Dodała, że założeniem producentów było otrzymanie takiej szczepionki, która pozwoliłaby na zaszczepienie jak największej liczby osób w różnym wieku, również starszych i tych z chorobami towarzyszącymi. - Szczepionka, co prawda nie była podawana w badaniach klinicznych ani kobietom w ciąży ani kobietom karmiącym, ale to nie powinno nas dziwić. W takich grupach badań klinicznych nie prowadzi się - wyjaśniła. Jednocześnie zaakcentowała, że musimy poczekać aż będziemy mieli informacje na temat bezpieczeństwa szczepień w tej grupie. - Eksperci amerykańscy twierdzą np. że decyzja o szczepieniach w tych grupach powinna być podejmowana indywidualnie i tak się dzieje. Na szczepienie w okresie ciąży lub w okresie karmienia decydują się np. lekarki lub pielęgniarki, które z racji swojej pracy narażone są na COVID-19. U nich korzyść ze szczepienia, nawet przy braku pełnych danych, jest dużo wyższa niż ryzyko - stwierdziła. Ekspertka przypomniała również, że z badań klinicznych wynika, że szczepionka jest skuteczna w 95 proc. i w takim stopniu chroni osobę zaszczepioną przed wystąpieniem choroby COVID-19. - To bardzo wysoka skuteczność - porównywalna do szczepionki przeciw odrze, której skuteczność po dwóch dawkach wynosi 97-99 proc. i należy do najskuteczniejszych w historii szczepień - powiedziała. Zauważyła, że o bezpieczeństwie szczepionki świadczy to, że została sprawdzona na wszystkich wymaganych etapach badań, a następnie zarejestrowana, czyli oceniona przez ekspertów instytucji, które odpowiadają za dopuszczanie produktów leczniczych do obrotu. - Jeśli mamy pozytywną ocenę Europejskiej Agencji Leków, to oznacza, że mamy bezpieczną szczepionkę. To znaczy, że w restrykcyjnych badaniach wykazano, że korzyści wynikające ze stosowanie szczepionki są wielokrotnie wyższe niż ryzyko - zaznaczyła. Dr hab. Augustynowicz zastrzegała, że za wcześnie, aby formułować opinię, czy szczepionka będzie działać na nową odmianę wirusa. Zauważyła, że organizm osoby zaszczepionej wytwarza przeciwciała przeciw wielu różnym elementom białka S koronawirusa. - Mutacja dotyczy tylko niektórych z nich, więc z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że przeciwciała neutralizujące wytwarzane po szczepieniu będą działać również na tego nowego wirusa - podsumowała.(PAP) PAP - Klaudia Torchała Dowiedz się więcej na temat:
horse_art gwoli ścisłości wstrząs anafilaktyczny już ci nie grozi, możliwy jest wstrząs anafilaktoidalny natomiast po szczepieniu na grypę/teżec bardzo często dochodzi do reakcji niepożądanych, które nie mają wiele wspólnego z reakcją alergiczną, najgorzej jest zwykle 2 dnia po podaniu, gdzie koń jest apatyczny, może mieć

10/11 Przeglądaj galerię za pomocą strzałek na klawiaturze fot. PixabayPoprzednieNastępne 24 sierpnia – mężczyzna - Białystok - wstrząs anafilaktyczny z epizodem hypotonicznohyporeaktywnym z utratą przytomności, pacjent hospitalizowany. Zobacz równieżPolecamy

Po przyjściu do domu powinniśmy obserwować zachowanie psa, ponieważ niekiedy po szczepieniu, w miejscu ukłucia, może pojawić się obrzęk lub bolesność. Pamiętajmy jednak, że objawy takie jak brak apetytu, osowiałość, przygnębienie są bardzo częstą reakcją poszczepienną i nie powinny one wywoływać naszego niepokoju.
Fot. Fotolia Wstrząs anafilaktyczny, co roku zdarza się w Polsce u 130 tys. osób, nie zawsze jest jednak prawidłowo rozpoznawany, szczególnie u dzieci – alarmują specjaliści z okazji rozpoczynającego się 13 czerwca Światowego Tygodnia Alergii, którego głównym tematem jest zaznaczają jednak, że właściwa i szybka reakcja na wystąpienie anafilaksji powoduje, że nawet tak ciężkie zdarzenie medyczne nie musi zagrażać życiu. Światowa Organizacja Alergii (WAO), co roku poświęca jeden tydzień wybranemu zagadnieniu, które wymaga zwiększenia świadomości zarówno wśród pacjentów, jak i lekarzy. W tym roku od 13 do 19 czerwca tematem przewodnim jest anafilaksja. W 2020 r. na 100 tys. osób z alergiami odnotowano na świecie od 50 do 112 przypadków wstrząsów anafilaktycznych. W Polsce anafilaksja, co roku zdarza się u 130 tys. osób, a około 100 osób z jego powodu umiera – alarmuje prezes Polskiego Towarzystwa Alergologicznego prof. Marek Kulus. Podkreśla, że często nie jest on prawidłowo rozpoznawany, szczególnie u dzieci. "Anafilaksja często nie jest prawidłowo rozpoznawalna, ponieważ diagnoza w pierwszej fazie możliwa jest przede wszystkim na podstawie objawów. Podstawą dobrego rozpoznawania i podejmowania szybkiej reakcji jest stała edukacja w tym temacie, z tego między innymi względu tegoroczny Światowy Tydzień Alergii poświęcony zostanie w dominującej części właśnie wstrząsowi anafilaktycznemu" – podkreśla specjalista w informacji przekazanej PAP. Wstrząs anafilaktyczny jest gwałtowną, zagrażającą życiu reakcją organizmu spowodowaną nadwrażliwością na różne czynniki. Najczęściej występuje on u osób cierpiących na alergie pokarmowe, uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych (pszczoły, osy, szerszenie) oraz leki. Niepokojące są pojawiające się po posiłku, podaniu leku czy użądleniu takie objawy, jak pokrzywka, silny świąd całego ciała, napad kaszlu obrzęk w gardle i obrzęk języka, a także duszność, świszczący oddech oraz silny spadek ciśnienia krwi. "Śmiertelne przypadki dotyczą̨ tych pacjentów, u których reakcja wystąpiła po raz pierwszy, a dotąd nie mieli świadomości, że cierpią̨ na alergię. To są̨ tylko dane szacunkowe, gdyż anafilaksja, jako jednostka chorobowa nie jest ujęta w oficjalnych statystykach" – zaznacza prof. Kulus. Polskie Towarzystwo Alergologiczne przekonuje, że osoby zagrożone anafilaksją powinny współpracować ze swoim lekarzem, aby wiedzieć, na jakie czynniki powinni zwracać uwagę, by uniknąć wstrząsu anafilaktycznego. Pacjenci ci zawsze powinny mieć przy sobie adrenalinę we wstrzykiwaczu czy ampułkostrzykawce, ponieważ najskuteczniejszym sposobem wyjścia ze wstrząsu anafilaktycznego jest, już przy pierwszych oznakach anafilaksji, natychmiastowe podanie domięśniowo adrenaliny. Trzeba to zrobić szybko, ponieważ do wystąpienia niewydolności krążeniowo-oddechowej bezpośrednio zagrażającej życiu w wyniku anafilaksji na pokarmy dochodzi w ciągu 30 minut, w przypadku anafilaksji na jad - 12 minut, a na leki – jedynie 5 minut. W razie braku reakcji organizmu po podaniu adrenaliny (od 5 do 10 min.) konieczne jest podanie drugiej dawki adrenaliny oraz jak najszybsze wezwanie karetki pogotowia. Adrenalinę należy wstrzyknąć w przednio-boczną powierzchnię uda, najlepiej w jednej trzeciej jego górnej części. W razie utraty przytomności osobę dotkniętą anafilaksją trzeba ułożyć w pozycji leżącej z nogami uniesionymi do góry. Na każdej strzykawce czy ampułkostrzykawce jest instrukcja obsługi. Eksperci Polskiego Towarzystwa Alergologicznego zaznaczają, że żadna alergia nie jest przeszkodą, żeby zaszczepić się przeciw COVID-19. Jeśli ktoś w przeszłości przeżył wstrząs anafilaktyczny, przed szczepieniem odbywa konsultację z lekarzem, a po szczepieniu musi zostać pod obserwacją od 30 do 120 minut. Osoby, które zgłosiły przed szczepieniem choroby o podłożu alergicznym poddawane są obserwacji o skróconym czasie od 15 do 30 minut. Dotąd odnotowano w Polsce jedynie około 35 przypadków wstrząsu po szczepieniu na ponad 18 mln zaszczepionych osób – zapewnia PTA. "Odsetek skrajnych reakcji alergicznych jest tak mały, że nie może on być alertem dla każdej osoby z alergią. Należy zaznaczyć, że właściwa i szybka reakcja na wystąpienie anafilaksji powoduje, że nawet tak ciężkie zdarzenie medyczne nie musi zagrażać życiu. Pamiętajmy, że wstrząs anafilaktyczny, który ma miejsce do pół godziny po szczepieniu, będzie natychmiast opanowany przez służby medyczne. Pacjentowi zostanie zaaplikowana adrenalina i będzie pod obserwacją w warunkach ambulatoryjnych" - zapewnia prof. Radosław Gawlik, przewodniczący Oddziału Śląskiego Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. Zaznacza, że szczepienie to polisa na zdrowie swoje i swych bliskich, a alergia nie jest przeszkodą do jego wykonania. "Wszyscy chcemy zacząć żyć normalnie, a taki stan rzeczy umożliwi nam, jako społeczeństwu nabycie odporności zbiorowej, która się pojawi, gdy w pełni, czyli dwoma dawkami, zaszczepionych zostanie 70 proc. mieszkańców Polski" - dodaje prof. Gawlik.(PAP) Autor: Zbigniew Wojtasiński zbw/ agt/
Ankieta - zadaj pytanie po zajęciach Zadanie domowe Materiały dodatkowe w j.polskim Protokół - wstrząs anafilaktyczny Treść wykładu jest zablokowana
W związku z gwałtowną ewolucją, reakcje anafilaktyczne wymagają podejmowania natychmiastowych działań w celu umożliwienia skutecznego anafilaktyczny u psów wywoływany jest przez układ odpornościowy zwierzęcia i pojawia się niezwykle gwałtownie. Jest to reakcja alergiczna niezwykle ostra i poważna. Do układu krwionośnego zostają uwolnione różnorodne substancje i układ krwionośny psa, jak również układ oddechowy są zagrożone. Mogą one w skrajnych przypadkach nawet całkowicie przestać związku z gwałtowną ewolucją reakcje anafilaktyczne wymagają natychmiastowych reakcji w celu umożliwienia skutecznego leczenia. W tym artykule dowiesz się czym jest wstrząs anafilaktyczny, jak można go zdiagnozować i jak postępować w przypadku jego Anafilaktyczny u psa – objawyObjawy tego wstrząsu alergicznego mogą się różnić od objawów jakie występują u ludzi. Objawy mogą być też odmienne u różnych psów. Można zaobserwować zmiany w zachowaniu psa, przykładowo: u jednego psa może prowadzić do wystąpienia stanu letargu lub u innego zwierzęcia do hiper aktywności lub nie leczony natychmiastowo wstrząs anafilaktyczny może prowadzić do wystąpienia stanu ostrego. Większość zwierząt trafia do weterynarza lub kliniki już w stanie śpiączki, co zmniejsza szanse na skuteczne leczenie. W bardziej poważnych przypadkach pies może po prostu upaść na ziemię i dlatego jak najszybciej powinniśmy zabrać naszego psa do weterynarza w przypadku wystąpienia następujących objawów: Wymioty i rozwolnienie Swędzenie i pokrzywka, która powoduje nadmierne drapanie Utrata kontroli zwierzęcia nad zdolnościami świadomego oddawania moczu i defekacji. Opuchlizna i zatrzymanie wody w organizmie, najczęściej po ugryzieniach owadów Nadmierna produkcja śliny. Zwierzę cały czas się ślini. Ciężki lub płytki oddech Blade dziąsła i powierzchnia błon śluzowych Apatia i/lub letarg: zazwyczaj w towarzystwie słabego, ledwo wyczuwalnego pulsu Hiper aktywność: praktycznie zawsze z objawami tachykardii Konwulsje, skurcze i uczucie skrajnego zimna Utrata przytomności: wystąpienie stanu śpiączki Wstrząs anafilaktyczny u psa – przyczyny występowaniaDokładnie tak samo jak w przypadku objawów jakie mogą występować to i przyczyny pojawienia się wstrząsu mogą się różnić z psa na psa. Jednak najczęściej pojawiające się objawy u pacjentów to: Reakcje alergiczne spowodowane ugryzieniami insektów: ugryzienia os, pszczół, komarów itp. Leczenie z użyciem niektórych leków (bardzo często penicylina) lub szczepienia Kontakt lub konsumpcja różnego rodzaju produktów chemicznych, produktów zawierających dużą toksyczność dla psa (winogrona, czekolada, trutki..) Wstrząs anafilaktyczny u psa – czynniki ryzykaPsy, które mają zdiagnozowane jakiekolwiek alergie znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. W szczególności jeśli psy wykazują wrażliwość na wiele różnych również psy, które nie mają zdiagnozowanej żadnej alergii mogą pod wpływem wydłużonej ekspozycji na dany alergen stać się ofiarom specjaliści twierdzą, że osobniki które mają problemy z układem krwionośnym lub posiadają albinizm znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka wystąpieniem wstrząsu anafilaktyczny u psa – leczenieW większości przypadków psa ze wstrząsem anafilaktycznym potrzebne jest natychmiastowe, a czasem również wydłużone zazwyczaj polega na podawaniu dożylnie płynów, leków antyhistaminowych, jak również leków przeciwzapalnych w celu ustabilizowania ich stanu. Skuteczność interwencji lekarskiej w dużej mierze zależy od stanu zdrowia zwierzaka w momencie dodarcia do czynnikiem jest nasza jak najszybsza reakcja w przypadku wystąpienia pierwszych objawów wstrząsu anafilaktycznego i natychmiastowy kontakt z anafilaktyczny u psa – jak zapobiegać?Pierwszym sposobem zapobiegania występowania wstrząsu anafilaktycznego u psa jest kontrola nad czynnikami mogącymi ten wstrząs wywołać. W domu lub na obszarach gdzie występuje duża liczba owadów najlepszą metodą będzie stosowanie różnego rodzaju repelentów przeznaczonych dla zwierząt, które odstraszają owady. Zmniejszy to znacznie ryzyko czy te produkty są domowej roboty czy sprzedawane w sklepie to zalecamy uprzednio skonsultować ich stosowanie na psie z przypadku gdy nasz pies nigdy nie miał robionych testów na występowanie alergii to należy o tym również poinformować lekarza. W szczególności gdy zauważymy jakiekolwiek zmiany w zachowaniu, rutynie żywieniowej lub na z układem krwionośnym prawie zawsze mogą być zminimalizowane za pomocą stosowania zdrowych dieta, regularne ćwiczenia fizyczne, szczepienia, odrobaczanie i inne odpowiednio dobrane zabiegi są przykładami dobrych posiadające zdiagnozowane problemy i choroby układu krwionośnego będą zmuszone do przyjmowania leków przez długi czas, a nawet do końca ich zorganizować swój dom w taki sposób, który maksymalnie zminimalizuje ryzyko kontaktu naszego psa z potencjalnie toksycznymi substancjami. Zaliczamy do nich przykładowo produkty czystości, kosmetyki, trucizny i lekarstwa.
Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja): objawy, przyczyny, pierwsza pomoc. Zdrowie. Reakcje alergiczne i objawy nadwrażliwości na pewne substancje dotyczą wielu osób. W znacznej mierze są to dolegliwości o niewielkim nasileniu typu łzawienie, kaszel, kichanie czy świąd. Zdarzają się jednak sytuacje, w których kontakt z alergenem Wstrząs anafilaktyczny po szczepieniu przeciw COVID-19 to sytuacja rzadka, ale wymagająca odrębnego postępowania. Co z drugą dawką? - pytają pacjenci, między innymi pani Małgorzata, u której po pierwszej dawce szczepionki wystąpiła reakcja anafilaktyczna. - W marcu zaszczepiłam się preparatem AstraZeneca. Odczekałam przepisowe 15 minut przed gabinetem. Po 20-30 minutach, gdy byłam już w drodze do domu, coś zaczęło się ze mną dziać. Dobrze, że miałam kierowcę - zaczyna swoją historię pani dawka szczepionki innej firmy?- Poczułam znaczne osłabienie. Dojechaliśmy do domu. Doszły dreszcze, drętwienie języka, tachykardia, czyli silne kołatanie serca. Czułam się fatalnie. Mąż wezwał pogotowie - relacjonuje dalej zaordynowali zestaw, który podaje się przy reakcji anafilaktycznej: adrenalina plus sterydy. Objawy ustąpiły. Ale to nie koniec To jest absolutne przeciwwskazanie do podania drugiej dawki tego samego preparatu - zauważa pani Małgorzata. - Udałam się do alergologa, żeby dostać zaświadczenie. Teraz odbijam się we wszystkich punktach szczepień. Mówią, że brak jest pisemnych wytycznych Ministerstwa Zdrowia, co robić z takimi pacjentami. Jest nas prawdopodobnie niedużo, ale jesteśmy - dalej?- Prawdopodobnie pozostanę niedoszczepiona, bo propozycja, żeby zaszczepić się drugą dawką w szpitalu, z wenflonem i dodatkowymi lekarstwami, niespecjalnie mnie kusi. Boję się po prostu - przyznaje radzą na infolinii?- Na infolinii odesłali mnie do Ministerstwa Zdrowia. W szpitalnym punkcie szczepień powiedzieli, że mają kilku takich pacjentów, ale nie szczepią, bo nie mają wytycznych. Napisałam na skrzynkę e-PUAP, ale tam jest 30 dni na odpowiedź. A ja mam termin drugiego szczepienia za dwa tygodnie - mówi pani wytyczne zapytaliśmy Ministerstwo Zdrowia. Publikujemy odpowiedź:Wstrząs anafilaktyczny po szczepieniu: co z drugą dawką? Komentarz MZ Centers for Disease Control and Prevention i American Academy of Pediatrics nie zalecają wykonywania testów skórnych z TIV ani dzielenia pełnej dawki szczepionki u osób, u których po ekspozycji na jajko kurze wystąpiła jedynie pokrzywka (p. ryc. 2.). Osoby z cięższymi reakcjami po spożyciu jajka (wstrząs anafilaktyczny – przyp. red. hG7EhBr.
  • uulfral1tt.pages.dev/26
  • uulfral1tt.pages.dev/16
  • uulfral1tt.pages.dev/10
  • uulfral1tt.pages.dev/96
  • uulfral1tt.pages.dev/62
  • uulfral1tt.pages.dev/33
  • uulfral1tt.pages.dev/94
  • uulfral1tt.pages.dev/27
  • wstrząs anafilaktyczny u psa po szczepieniu